De oorlog is gestreden. Macbeth en zijn vriend Banquo komen terug van het slagveld. Ze hebben de overwinning behaald, staan stijf van de adrenaline, hun zwaarden druipen nog van het bloed. Overal weerklinkt de naam van Macbeth, de lucht gonst van de verhalen over hoe makkelijk het doden bij hem ging. Macbeth is een held, een killer in dienst van koning en vaderland. En nu? Kan Macbeth het doden laten, nu de strijd gestreden is? Vreemde wezens voorspellen hem het koningschap. Aangemoedigd door zijn vrouw moordt hij zich een weg naar de absolute macht. Eerst schakelt hij koning Duncan uit, dan zijn beste vrienden, dan hun familie, inclusief kinderen. Vervuld als hij is van het kwaad, los van elk moreel gevoel, blijft Macbeth toch een mens. Sterker nog, hoe verder hij zich begeeft op de weg van het geweld, des te meer nemen andere krachten het over. Macbeth en zijn vrouw worden opgejaagd door hun eigen demonen, geraken in de greep van schuldgevoel en gewetenswroeging. Alleen gelaten door vriend en vijand, is er nog maar één bevrijding, die van de dood. En dan is het aan de volgende generatie. Wat heeft zij geleerd? Is zij in staat om doorheen het ergste kwaad opnieuw naar het goede te reiken?

Voor Johan Simons is Macbeth een studie van het geweld, geen psychologische studie, maar een genetische. Het geweld komt niet van buiten, maar zit in de mens zelf als mogelijkheid geprogrammeerd. Het echtpaar Macbeth voert een programma uit van systematische vernietiging. Op het einde daarvan staat, paradoxaal genoeg, de heropstanding van het goede, de kans om het anders te doen. Want niet het kwade stuurt de mens, de mens stuurt het kwade. Door het kwade in zichzelf aan banden te leggen, kan hij zichzelf en zijn wereld herscheppen. De paradoxale consequentie van een stuk als Macbeth is het besef dat niet alleen het kwade in ons is verankerd, maar ook de mogelijkheid het goede te doen.

johan simons over macbeth
'Een worsteling tussen vernieling en schepping. De tragedie van de avondschemering en het neerdalen van een zwarte duisternis, aldus Wilson Knight en Dowden. Shakespeare spreekt letterlijk over flakkerende toortsen, heksenvuur, de rode gloed van de ondergaande zon die door de zwarte wolken schemert. De nachtpit van Lady Macbeth.

Het is het zwartste stuk dat ik ken en past voor mij in de Engelse traditie Shakespeare – Darwin – Sarah Kane. Waarom Darwin? Omdat Darwin ons toont dat het grootste deel van ons zijn genetisch is bepaald. Met andere woorden; geweld is in ons allen aanwezig. Macbeth is een gevecht tussen cultuur en natuur, of liever de natuur spant samen met het menselijk geweld.
De schreeuw van uilen, het getsjirp van krekels, het gekras van raven, de nacht van de moord woedt er een verschrikkelijke storm. Lady Macbeth ruikt bloed. Paarden slaan stampend en hinnikend op hol en vreten elkaar op. De woorden zijn ruw, grimmig, abrupt. Er staat in dezelfde zin: gewonnen verloren, goed in kwaad en kwaad in goed.

Het is een fysiek stuk. De verhouding tussen Lady Macbeth en Macbeth is een sadomasochistische. Een spel vol lust. Zij spoort hem aan tot al dat geweld. Hij geniet van haar aansporingen. Het is geile lust, geile machtswellust die werkelijk gewelddadig wordt en hoe…
Een andere gelaagdheid is de wereld van de militairen, het speelt zich af op een doucheput, het vuil gaat niet weg, hoeveel men ook spoelt, wast en schrobt. De littekens van een gruwelijke oorlog. Ook de drie kameraden, Banquo, Macduff en Malcolm blijven Macbeth achtervolgen. Hij kan zich niet uit de waan bevrijden. Hij ziet dingen die er niet zijn. Hij is psychotisch, beschadigd tot op het bot. Wat kan Lady Macbeth anders dan zich verhangen.

Het is een stuk om te haten en lief te hebben. Het is een nachtstuk. Eerst heb ik gedacht; het is een slaapkamerdrama. Nee, het is een gruwelkabinet. Akelig dichtbij. Ik wil de naam van die nare man in Noorwegen niet noemen, maar het ligt om de hoek.
Een van de grote thema’s in Macbeth is de uitwisselbaarheid van dader, slachtoffer en toeschouwer. Dat zie je naar mijn idee ook in de scenografie terug. Het is een onthutsend geheel. Passioneel geweld, verleidelijk en geil. Niemand ontkomt eraan.'

programmaboek 12|13
Blader door het programmaboek door op onderstaande afbeelding te klikken of download als pdf.