‘Ik richt mijn aandacht consequent op vrouwelijke ervaring en perceptie. Er zijn niet heel veel vrouwelijke regisseurs en iemand moet het doen. Ik voel het als een verantwoordelijkheid.’, aldus Katie Mitchell. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ze bij TA De meiden van Jean Genet regisseert.

De Poolse zussen Claire en Solange werken al meer dan tien jaar als dienstmeid bij een rijke mevrouw in het Westen. Elke avond voeren ze in haar afwezigheid een rollenspel op waarin ze om de beurt hun mevrouw spelen. Ze nemen zich voor om haar te vermoorden en eindelijk hun waardigheid en vrijheid terug te winnen. Wat ooit ontstond als een onschuldig spel, wordt stilaan bittere ernst. Fantasie en werkelijkheid raken met elkaar verstrengeld. De afloop is fataal.

Jean Genet is bij uitstek de schrijver van het verzet. In al zijn werk verzet hij zich tegen de wet, tegen de waarden van de burgermaatschappij die hij haat. Zijn helden zijn de verstotenen. Hij typeert zichzelf uitstekend als hij schrijft: ‘Ik heb me voorgoed opgeworpen als de woordvoerder van het menselijk uitschot dat rot in de gevangenissen, onder de bruggen, in de stinkende droesem van de steden.’ Genet zet hen letterlijk voor het voetlicht. Waar een meid in een toneelstuk doorgaans niet meer dan één opkomst en hooguit enkele woorden tekst krijgt toebedeeld, keert Genet de rollen om. De meid wordt de hoofdrol.

In haar feministisch geïnspireerde werk richt Katie Mitchell haar aandacht consequent op de vrouwelijke ervaring en perceptie. In haar enscenering zijn Claire en Solange Poolse immigranten. Daarmee actualiseert Mitchell de bestaande machtsverhoudingen in het stuk. Ook werpt ze een nieuw licht op seksuele identiteit: de mevrouw is een man in travestie geworden. Man en vrouw, machthebber en onderdrukte: het zijn allemaal rollen. Mitchell laat niet alleen zien hoe ze worden gereproduceerd en bevestigd, maar evenzeer hoe ze kunnen worden ondermijnd.

'Dat De Meiden imponeert, is te danken aan het spel van Heebink en Nietvelt. De eerste slim, superieur, dwingend; de tweede aldoor redderend, slovend.' - NRC ****

'Heebink en Nietvelt imponeren in zinderende en actuele meiden. (...) Thomas Cammaert zet een imposante dame neer, een wulpse en meedogenloze travestiet.' - Trouw ****

'Magistrale voorstelling (...) Het is een genot om hen in de huid van de zussen te zien kruipen.' - Leidsch Dagblad

'Spelen in een voorstelling van Mitchell is precisiewerk: als in een choreografie bedenkt ze elke handeling en legt ze alles vast. Chris Nietvelt en Marieke Heebink beheersen dat uitstekend, ze spelen hun rol vol emoties, strijdlust, wanhoop en overgave. De meiden is een weergaloos samenspel in een verrassend heldere, actuele regie.' - Parool ****

'Jeu classique et excellent' - Le Soir

'Elle permet surtout aux deux actrices démentes qui jouent Solange et Claire, Marieke Heebink et Chris Nietvelt, ainsi qu’à la fabuleuse Madame interprétée par Thomas Cammaert de déployer tout leur talent.' - Libération

'Les comédiennes sont toutes les deux magistrales. Chris Nietvelt avec une autorité tranchante, minée par des sentiments contradictoires, fascine dans son tablier de travail, son corps subtilement cassé, comme si elle avait reçu des coups toute sa vie. Marieke Heebink subjugue par la finesse des détails de jeu dans la partition de Claire qui, ce jour-là, c'est son tour, se déguise en Madame. (...) Thomas Cammaert, longue perruque blonde -Madame en possède toute une collection- est impressionnant lui aussi.' - Le Figaro

Katie Mitchell over De meiden

‘Ook zeventig jaar na de eerste opvoering in Parijs blijft De meiden een krachtig stuk. Ik hou van de drie sterke vrouwenrollen die het heeft – een zeldzaamheid in het theater – en van de manier waarop het kwesties als acteren en gender behandelt. Voor een regisseur is het een evenwichtsoefening tussen psychologisch realisme en poëtisch symbolisme: een uitdaging die ik graag aanga. Je moet ook een manier vinden voor de weergave van de thrillerachtige wendingen in het verhaal van deze twee meiden die hun bazin naar het leven staan. Het stuk mag dan al zeventig jaar oud zijn, het is in politiek opzicht relevant als je kijkt naar hoeveel vrouwen uit arme landen nog altijd laaggeschoold werk doen bij welgestelde vrouwen uit de Europese middenklasse.’

Chris Nietvelt over de voorbereiding

In de tram staat een jongetje naast me, geconcentreerd de letters te ontcijferen op een reclamebord. H-O-L-L-A-N-D lispelt hij zachtjes voor zich uit, Hol-land, Holland roept hij iets te luid, zo blij dat het hem gelukt is, dat die letters betekenis krijgen. Hij kijkt trots om zich heen, onze ogen kruisen en ik knik hem bemoedigend toe, ja Holland, goed hoor. Groep 3 waarschijnlijk sinds een paar maanden en de wereld is zo veel groter geworden!

Ofschoon groep 3 een eeuwigheid achter me ligt, overvalt ditzelfde gevoel me de afgelopen weken regelmatig. Ik ben namelijk intensief verwikkeld geraakt in het Pools, probeer de letters te ontcijferen, ze achter elkaar uit mijn mond te krijgen en vervolgens te begrijpen wat ik zeg. Dit alles ter voorbereiding op de volgende nieuwe creatie, De meiden van Jean Genet, in regie van Katie Mitchell.

Katie heeft bedacht dat de meiden in onze voorstelling van Poolse origine zijn, en om aan de werkeloosheid in eigen land te ontsnappen, wagen ze hier hun kansen. Marieke (Heebink) en ik, de meiden, spreken ondertussen een aardig woordje Nederlands, wellicht met een accent, maar af en toe vervallen we in onze moedertaal, het Pools. Dus wij studeren intensief Poolse zinnetjes, en proberen ze ons zo eigen te maken dat we er straks ook mee kunnen spelen.

Ik begrijp niets van het Pools, soms hoor ik iets Frans, soms iets Italiaans, maar meestal iets wat mij totaal vreemd is. Twee woorden kan ik thuis brengen, tragedia en ceremoni, alle overige woorden vertonen geen enkel aanknopingspunt. Mijn hoofd zit daarom ook vol ezelsbruggetjes. Bijvoorbeeld haar (wat op je hoofd zit), klinkt in het Pools als vwossie, gaat in mijn hoofd als een Volkswagen in Australië met wapperende haren. 'Rustig maar' klinkt als oe-spok-oei, mijn hoofd zegt oei een spook oei, rustig maar.

Pools kent ook naamvallen die de uitgangen van de voornaamwoorden maar ook de zelfstandige naamwoorden ernstig veranderen, afhankelijk van de gebruikte naamval: toba, ciebie, ci, tobie, twoja, ty, cię betekent allemaal jij en jou en jouw. Maar wanneer waar welke, geen idee! En dan tot slot de klanken die onze monden vreemd zijn: een favoriet is de sj-klank, zoals in het Franse chapeau (sz) of zoals in het Spaanse churos (cz) of zoals in het Engelse shit (si). Bij voorkeur komen deze klanken ook achter elkaar voor binnen één woord. Het eerste woord wat ik leerde betekent ongelukkig, nieszczęsliwe. Probeer hardop: N + je + sj (chapeau) + tsj (churros) + in (zoals op het einde van bassin) + sj (shit)+ lie+ve. En de klemtoon op "lie". En alsmaar sneller...

Ik heb er een week over gedaan om dit woord uit mijn mond te laten vloeien (geen ezelsbruggetje nodig bij het woord ongelukkig!) Nog eentje: schoonmaken: wyczyscic: v + i (i van het Engelse hit) + tsj (churros) + i (hit)+ sj (shit) + ts + ie + tsj, en sneller...

En dan kom ik soms bij het gevoel van het jongetje in de tram. De letters stotteren uit mijn mond, rijgen zich aan elkaar, vormen een vloeiend woord en komen via een ezelsbruggetje bij een Nederlandse betekenis. En dan glunder ik van trots. Ik weet niet of het haalbaar is deze vreemde taal, we doen ons best. Onze Poolse zinnetjes steeds in de buurt, in de handtas, naast het bed, bij het ontbijt, op de telefoon... Meer kunnen we niet doen. Als we over drie weken gaan repeteren, zal blijken hoe werkbaar, of hoe interessant het Pools blijkt. Of niet. Komt dat zien of liever horen!

#demeiden